MILMEDICA Centrum Medyczne
Niedobór witaminy D3 wśród dzieci i jego konsekwencje
Współcześnie coraz częściej zwraca się uwagę na znaczenie witamin i minerałów w prawidłowym rozwoju dzieci. Jedną z takich kluczowych substancji jest witamina D, pełniąca istotną rolę w utrzymaniu zdrowia układu kostnego, immunologicznego oraz ogólnego funkcjonowania organizmu. Niedobór witaminy D u dzieci stanowi wyzwanie, którego zrozumienie oraz skuteczne przeciwdziałanie wymagają wiedzy i staranności. W niniejszym artykule omówię szeroko przyczyny, objawy, potencjalne skutki oraz sposoby zapobiegania niedoborom witaminy D u dzieci.
Czytaj również: Rodzaje grypy
Niedobór witaminy D3
Jak wspominałam w artykule: Witamina D3 – jak wpływa na funkcjonowanie organizmu?, witamina D jest związkiem cechującym się wielowymiarową aktywnością biologiczną. Przez lata uważano, że jej główną aktywnością jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej, która warunkuje prawidłowy metabolizm kości. Badania opublikowane w ostatnich latach ukazały nowy, wielokierunkowy zakres oddziaływania witaminy D w naszym organizmie.
Należy się zatem zastanowić, jakie są objawy niedoboru witaminy D? Jak duże znaczenie ma witamina D3 w rozwoju dzieci? Jakie mogą być skutki niedoboru witaminy D3? Niski poziom lub deficyt witaminy D3 jest obecnie szeroko rozpowszechnionym problemem w populacji polskiej. Główną przyczyną takiego zjawiska jest niedostateczna ekspozycja człowieka na promieniowanie słoneczne, które jest kluczowym źródłem witaminy D3.
Poziom witaminy D3 u dzieci - skala niedoboru witaminy D
Jak powszechnym zjawiskiem jest niedobór tej witaminy u dziecka? Niedostateczne stężenie witaminy D dotyczy prawie 90% dzieci na całym świecie.
Niski poziom witaminy D3 wśród dzieci a pora roku
Z opublikowanych badań dotyczących polskiej populacji wynika, że w okresie zimowym w grupie dzieci w wieku 9-12 lat, aż 95% małych pacjentów zamieszkujących Szczecin i 90% ich rówieśników w Białymstoku cierpi na niedobór witaminy D w organizmie. W Katowicach i Lublinie niedostateczne stężenie witaminy D w surowicy krwi wykryto u 89% i 88% populacji dziecięcej, a w Łodzi i Poznaniu odpowiednio w granicach 77% i 74% badanych.
Wyniki te nieco lepiej wyglądają w sezonie letnim, gdzie synteza witaminy D w naszej szerokości geograficznej jest największa – dla przypomnienia jest to okres od kwietnia do września. Niedostateczny poziom witaminy D w tym czasie były prezentowany najczęściej przez małych pacjentów w Poznaniu i Szczecinie – kolejno 52,9% i 42,1%. W Łodzi obniżone stężenie witaminy D stwierdzono u 41,5% dzieci, natomiast najmniejszy odsetek pacjentów z niedoborem zaobserwowano w Lublinie, Białymstoku i Katowicach – odpowiednio 28%, 26,3% i 26,3%.
Niedobór witaminy D u niemowlaka i małego dziecka
Niepokojące wyniki badań zostały opublikowane także przez neonatologów z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Badanie poziomu witaminy D3 wykazało, że stężenie witaminy D poniżej 20 ng/ml odnotowano wśród grupy 41 noworodków, podczas gdy aż 53,7% z nich miało jej ciężki niedobór. Wyniki przedstawionych badań wskazują na uzasadnioną konieczność suplementacji witaminy D3 od pierwszych dni życia dziecka, a także wśród kobiet w okresie ciąży.
Niski poziom witaminy D u starszych dzieci
Do podobnych wniosków dochodzimy także dzięki badaniom przeprowadzonym przez łódzkich pediatrów. Wykazali oni znaczny odsetek pacjentów prezentujących niedobór witaminy D wśród dzieci w wieku 9-15 lat w populacji łódzkiej. Prawie u 80% badanych oznaczono niski poziom witaminy D3 w surowicy. Ponadto ponad połowa dzieci w wieku szkolnym nie przestrzegała aktualnych wytycznych dotyczących przyjmowania witaminy D3.
Jakie są objawy niedoboru witaminy D3 u dzieci?
Jak rozpoznać niedobór witaminy D u swojej pociechy? Deficyt witaminy D3 u dzieci często wykazuje skąpe symptomy, dlatego łatwo go przeoczyć. Głównymi objawami niedoboru witaminy D w organizmie są:
- przewlekłe zmęczenie,
- liczne infekcje,
- skurcze mięśni,
- bóle kostno-stawowe.
Klasycznym przejawem ciężkiego niedoboru witaminy D3 u dzieci jest krzywica, która w początkowym stadium może objawiać się pod postacią nadmiernej potliwości, zaparć, osłabienia siły mięśniowej czy drażliwości, opóźnienia rozwoju psychomotorycznego, a w ostateczności deformacjami kostnymi, zahamowaniem wzrostu czy zaburzeniami mineralizacji kości. Wśród objawów ze strony układu kostnego należy wymienić rozmiękanie potylicy (objaw piłeczki pingpongowej), uginanie się brzegów ciemion, opóźnione ząbkowanie czy zarastania ciemienia przedniego.
W dalszej kolejności dochodzi do pogrubienia żeber na granicy chrzęstno-kostnej (różaniec krzywiczy), objawu w postaci bruzdy Harrisona, czy pojawienia się tzw. bransolet krzywiczych. Ponadto deformacja klatki piersiowej w postaci klatki piersiowej dzwonowatej, zniekształcenia kręgosłupa czy kości kończyn dolnych, np. koślawość i szpotawość mogą być objawami ciężkiego niedoboru witaminy D3 w organizmie dziecka. Po okresie wzrastania może dochodzić do rozwoju osteomalacji i osteoporozy. Obecnie, z uwagi na powszechnie stosowaną suplementację preparatami witaminy D w populacji pediatrycznej już od pierwszego dnia życia, rzadko dochodzi do rozpoznawania pełnoobjawowej krzywicy dzieci. Ponadto należy dodać, że długotrwały niedobór witaminy D3 jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, autoimmunologicznych, depresji, demencji czy chorób nowotworowych.
Jakie są skutki niedoboru witaminy D u dzieci?
Co powoduje brak witaminy D3 u dzieci? Jak wielokrotnie podkreślałam główną rolą witaminy D jest utrzymywanie prawidłowej homeostazy wapniowo-fosforanowej w organizmie. Z tego powodu skutki jej niedoboru będą odzwierciedlały się nieprawidłowym stężeniem wapnia i fosforu, a także upośledzonym metabolizmem kostnym. W konsekwencji spowoduje to spadek wydajności wchłaniania wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego oraz nadmiernej resorpcji wapnia z kości. Skutkiem tych procesów jest uogólniony spadek gęstości mineralnej kości (BMD), prowadzący ostatecznie do osteopenii i osteoporozy.
U małych dzieci konsekwencjami będą różnorodne deformacje kostne określane jako krzywica, a także osłabienie układu mięśniowego, sprawiające trudności w chodzeniu i utrzymaniu równowagi. Objawy niedoboru witaminy D w okresie ciąży to z kolei obniżona masa kostna noworodka, a także rozmiękanie potylicy czy zaburzenia rozwoju zawiązków zębowych.
Witamina D wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka, a jej niedobór prowadzi do zaburzeń jego pracy. Skutkiem niskiego poziomu witaminy D są nawracające infekcje u dzieci oraz zwiększone ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych takich jak stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów. Wykazano, że stosowanie witaminy D3 u dzieci od pierwszych dni życia zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 aż o 78% w porównaniu z dziećmi, które nie otrzymywały witaminy D. Ponadto w badaniach wykazano, że ciężki niedobór witaminy D sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości.
Profilaktyka niedoboru witaminy D u dzieci
Istnieje kilka kluczowych strategii, które rodzice i opiekunowie mogą wdrożyć, aby zapobiegać niedoborom witaminy D u dzieci. Pierwszą z nich jest odpowiednia ekspozycja na słońce. Codzienna 15-minutowa dawka promieni słonecznych, najlepiej rano lub wieczorem, może pomóc zapewnić w naturalny sposób prawidłowy poziom witaminy D u dziecka. Oczywiście, trzeba zachować umiar i unikać nadmiernego narażenia na promieniowanie UV. Warto pamiętać również o zrównoważonej diecie, która ułatwi utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy D3. Włączenie do niej produktów bogatych w witaminę D, takich jak tłuste ryby (łosoś, śledź), jaja, wzbogacone produkty mleczne i soki pomarańczowe, może wspomóc uzupełnienie niedoboru witaminy D3.
Co zrobić, gdy zaobserwujemy niski poziom witaminy D u swoich dzieci?
W przypadku podejrzeń dotyczących niedoboru witaminy D3, warto skonsultować się z lekarzem pediatrą – Pediatria Ursus . Lekarz może skierować pacjenta na badania krwi w celu określenia poziomu witaminy D. Konieczne może być zwiększenie dawki witaminy D dla dziecka. Na stronie Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej znajdą Państwo aktualne wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D3 u dzieci.
MILMEDICA Centrum Medyczne
polecane artykuły
Badanie HPV u mężczyzn – jak wygląda?
MILMEDICA Centrum Medyczne Wirus Brodawczaka Ludzkiego (wirus HPV) jest główną przyczyną występowania raka szyjki macicy u kobiet. Należy jednak wiedzieć, że wirus HPV występuje również
Czy warto zrobić USG przezciemiączkowe, a kiedy trzeba?
MILMEDICA Centrum Medyczne Zastanawiasz się, czy USG przezciemieniowe jest obligatoryjne? Jakie są wskazania do USG główki noworodka? USG przezciemiączkowe to badanie, które wykonywane jest u
Co wykrywa USG przezciemiączkowe?
MILMEDICA Centrum Medyczne Badanie USG przezciemiączkowe, zwane również przezciemieniowym to bezpieczne i nieinwazyjne badanie noworodków i niemowląt. Diagnostyka dzieci już w pierwszych dniach ich życia
Ile moczu potrzeba na badanie?
MILMEDICA Centrum Medyczne Ogólne badanie moczu to jedno z badań profilaktycznych, które każdy z nas powinien wykonywać regularnie. Lekarz skierował Cię na badanie moczu i
Cukrzyca typu 1 bez insuliny
MILMEDICA Centrum Medyczne Początek zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci przypada zwykle między 10 a 14 rokiem życia. To najczęściej spotykana metaboliczna choroba u
Jak pobudzić trzustkę do produkcji insuliny?
MILMEDICA Centrum Medyczne Trzustka stanowi ważny element układu pokarmowego. Jest to narząd, który zlokalizowany jest w górnej części jamy brzusznej. Trzustka odpowiada za wydzielanie zarówno
Bibliografia
E. Karczmarewicz, J. Łukaszkiewicz, R. Lorenc, Vitamin D – metabolism, action, requirements and treatment strategies. Standardy Medyczne, 2007, 4, 137-142.
Charzewska J. Weker H. Polish national study on calcium and vitamin D contents in the diets of children aged 4 years. Pediatria Współczesna Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka. 2006; 8: 107–109.
A. Kuryłowicz, T. Bednarczuk, J. Nauman „Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych.”; Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 58; Numer/Number 2/2007.
Misra M, Pacaud D, Petryk A, et al. Vitamin D deficiency in children and its management: review of current knowledge and recommendations. Pediatrics 2008; 122:398.
Holick MF. The vitamin D epidemic and its health consequences. J Nutr. 2005;135 (11):2739S-2748S.
Hypponen E, Laara E, Reunanen A et al.: Intake of vitamin D and risk of type 1 diabetes: a birth-cohort study. Lancet 2001; 358: 1500-1503.
Wang TJ, Pencina MJ, Booth SL, et al. Vitamin D deficiency and risk of cardiovascular disease. Circulation 2008;117:503–11.
Correale J, Ysrraelit M.C, Gaitan M.I. Immunomodulatory effects of Vitamin D in multiple sclerosis, Brain, 132 (2009), 1146–1160.
Chlebna-Sokół D., Golec J., Karalus J., Halaba Z., Karczmarewicz E., Konstatynowicz J., Dobrzańska A.: The assessement of the vitamin D supply in the population of polish children at the age of 9-12 years: multicentre research: preliminary report. Bone Abstr. 2013 Vol.2; poz.P192.
Michałus I., Fijałkowski B., Łupińska A. et al.: Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D dzieci łódzkich w wieku 9–15 lat. Przegl. Ped., 2013:43(2), 74-81.
McGill A.T., Stewart J.M., Lithander F.E., Strik C.M., Poppitt S.D. Relationships of low serum vitamin D3 with anthropometry and markers of the metabolic syndrome and diabetes in overweight and obesity. Nutr. J. 2008; 7: 4.
https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/Zasady-suplementacji-i-leczenia-witamina-D-%E2%80%93-nowelizacja-2018-r.-2018.pdf (dostęp on-line: październik 2023).