MILMEDICA Centrum Medyczne
Czym jest odporność dziecka i jak możemy ją wzmocnić?
Sezon jesienno-zimowy jest prawdziwą udręką dla rodziców. Chyba każdy zna sytuację z nawracającym katarem, kaszlem czy gorączką u swojego dziecka. Inspiracją do napisania tego artykułu jest zbliżający się sezon infekcyjny oraz liczne rozmowy z rodzicami moich małych Pacjentów. W gabinecie często słyszę od opiekunów: „Skąd ten brak odporności u dziecka? Praktycznie z jednej infekcji wchodzi w drugą. Non-stop ma kaszel czy katar. Jak mogę wzmocnić odporność u naszego dziecka? Jakie mam kupić leki na odporność dla dzieci?”.
Czytaj również: Grypa charakterystyczne objawy, leczenie oraz profilaktyka
Układ immunologiczny dziecka – dlaczego małe dzieci często chorują?
Układ odpornościowy człowieka dzieli się na: odporność nieswoistą (wrodzoną) i swoistą, czyli nabytą. Dziecko już od pierwszych dni swojego życia wyposażone jest w mechanizmy odporności nieswoistej, do których należą: skóra, śluz, lizozym zawarty w ślinie, kwas żołądkowy, monocyty, makrofagi, neutrofile czy cytokiny, białka ostrej fazy, białka dopełniacza.
Odporność swoistą można podzielić natomiast na:
- czynną
- bierną
Odporność swoista czynna kształtuje się w sposób naturalny, czyli po kontakcie z patogenem lub sztuczny – na wskutek szczepienia. Odporność swoistą bierną stanowią transportowane przez łożysko w ciąży immunoglobuliny IgG pochodzenia matczynego.
Dlaczego więc małe dzieci często chorują? Układ odpornościowy dziecka ciągle się rozwija i uczy walki z patogenami właśnie podczas chorowania. Jak już wspomniałam, dziecko, rodząc się, wyposażone jest w odporność nieswoistą, natomiast w ciągu życia, stykając się z licznymi patogenami, czyli po prostu chorując, zyskuje odporność swoistą, która umożliwia szybszą i skuteczniejszą reakcję przy ponownym zetknięciu z patogenem. Układ immunologiczny uzyskuje pełnię zdolności obronnych dopiero około 12. roku życia. Po drugie dzieci posiadają inną anatomię dróg oddechowych, bardziej sprzyjającą infekcjom.
Jak wzmocnić odporność dziecka?
W reklamach telewizyjnych czy na półkach w aptekach możecie Państwo spotkać preparaty na odporność dla dziecka. Należy tutaj jasno podkreślić, że większość z nich nie ma udowodnionego działania, a jedynymi sprawdzonymi sposobami do walki z infekcjami, pozwalającymi podnieść odporność dziecka, są metody, które opiszę poniżej.
Jak naturalnie zwiększyć odporność dziecka?
- Wzmacnianie odporności dziecka przez dietę
Prawidłowo zbilansowana dieta ma kluczowe znaczenie w budowaniu odporności u dzieci oraz jej wzmacniania w sezonie jesienno-zimowym. Przyczynia się do zmniejszenia ryzyka zachorowania, a także skróceniu trwania infekcji. Niedobory składników odżywczych mogą zwiększać podatność organizmu na choroby, a także mieć wpływ na cięższy ich przebieg. Należy zadbać o zróżnicowany jadłospis dziecka, bogaty w warzywa i owoce, przetwory mleczne czy produkty pełnoziarniste, ryby, a także tłuszcze roślinne. Im bogatsze menu, tym mniejsze ryzyko rozwoju niedoborów witamin oraz makroelementów w organizmie.
W diecie dziecka codziennie powinny się znaleźć warzywa oraz owoce, nabiał, chude mięso, a 2 razy w tygodniu ryby. Badania opublikowane przez Territory Influence wskazują, że aż 64% rodziców zmaga się z wybiórczym jedzeniem swoich pociech. Ma to niestety przełożenie na jakość spożywanych produktów i ich rolę w budowaniu odporności u dziecka.
- Ruch na świeżym powietrzu – układ odpornościowy lubi ruch
Aktywność fizyczna u dzieci ma udowodniony pozytywny wpływ na ich zdrowie – poprawia pracę płuc, zmniejsza ryzyko chorób układu krwionośnego, a także pomaga w kształtowaniu umiejętności motorycznych. Regularna aktywność na świeżym powietrzu wzmacnia odporność, a także ogranicza ryzyko wystąpienia infekcji. Warto zapewnić dziecku codzienny ruch w formie zabawy na podwórku czy podczas wspólnego spaceru.
- Karmienie piersią a odporność
Każdy z nas jest świadomy dobroczynnego wpływu karmienia piersią w pierwszych miesiącach życia dziecka. W badaniach udowodniono, że karmienie piersią wzmacnia odporność niemowląt i małych dzieci, przez co rzadziej chorują na infekcje dróg oddechowych, dróg moczowych, zapalenia ucha środkowego czy bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
- Wzmacnianie odporności dziecka przez odpoczynek i sen
Podczas snu organizm każdego dziecka się regeneruje. Odpowiednia ilość snu u dziecka jest niezbędna do jego prawidłowego rozwoju oraz funkcjonowania. Ile więc powinny spać dzieci? Według norm niemowlę powinno spać od 12 do nawet 17 godzin w ciągu doby, natomiast dzieci do 2. roku życia między 11 a 14 godzin. Wraz z wiekiem zapotrzebowanie na sen stopniowo się zmniejsza do 10-13 godzin w przypadku przedszkolaków i 9-11 godzin na dobę u dzieci starszych, czyli w wieku 6-13 lat.
- Jak jakość powietrza może wzmocnić odporność u dzieci?
Klimatyzacja czy centralne ogrzewanie w sezonie zimowym powodują wysuszenie śluzówki gardła i nosa, co sprzyja wnikaniu patogenów do organizmu. Należy kilka razy dziennie wietrzyć mieszkanie oraz nawilżać powietrze.
- Mycie rąk i higiena a ryzyko infekcji
Nie zapominajmy o myciu rąk czy zakrywaniu ust podczas kichania czy kaszlu. W ten sposób przenosimy liczne patogeny, które przyczyniają się do wzrostu zachorowań w naszym otoczeniu.
Inne sposoby na wzmocnienie odporności u dzieci - jak wesprzeć odporność dziecka?
- Unikanie chorych osób
Pamiętajmy, że nie należy w czasie choroby odwiedzać bliskich, w szczególności kobiet w ciąży czy noworodków, a także posyłać dziecka do żłobka czy przedszkola. W przeciwnym razie przyczynimy się do roznoszenia zarazków i narażenia innych osób na niebezpieczeństwo ciężkiego przebiegu choroby. Zachowajmy w tym względzie odpowiedzialność za siebie i innych.
- Jak stres obniża odporność dziecka?
Jakie znaczenie dla odporności ma stres? Stres obniża odporność u dzieci, przez co zwiększa podatność na infekcje. Pamiętajmy, że pojawienie się nowego członka rodziny czy przeprowadzka wywołują u malucha niemały stres. Postarajmy się zapewnić dziecku swoją uwagę, a także czas na zabawę, dbając o jego zdrowie psychiczne.
- Jak dym tytoniowy obniża odporność u dzieci?
Narażenie dziecka na bycie biernym palaczem zwiększa ryzyko wystąpienia częstych infekcji dróg oddechowych, a także może przyczynić się w przyszłości do rozwoju astmy oskrzelowej. Dotyczy to nie tylko unikania palenia papierosów w otoczeniu dziecka, ale także przenoszenia dymu papierosowego na dłoniach, włosach czy ubraniach.
Szczepienia budują odporność
Jak już wspomniałam wcześniej, szczepienia budują odporność swoistą bierną dziecka. Należy je przeprowadzać zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych, a także, po konsultacji z lekarzem – pediatria Ursus, rozważyć szczepienia dodatkowe, np. przeciwko meningokokom, ospie wietrznej czy grypie.
„Leki na odporność dla dzieci”, czyli lizaty bakteryjne
Na rynku farmakologicznym istnieje wiele preparatów, z których udowodnioną skuteczność stosowania posiadają lizaty bakteryjne zwane również „szczepionkami doustnymi”. Nie posiadają one jednak 100% efektywności leczenia. Lizaty bakteryjne są zabitymi komórkami bakterii lub ich organellami. Z punktu widzenia pacjenta istotną cechą tych preparatów jest ich doustne podanie, rzadziej donosowe. Efekty kuracji zależne są od rodzaju lizatu i tym samym jego składu, dawkowania oraz cech indywidualnych odpowiedzi immunologicznej organizmu. W badaniach wykazano, że ryzyko infekcji u osób przyjmujących „szczepionki doustne” zmniejsza się o prawie 30%”. Warto podkreślić, że preparaty te są dostępne wyłącznie na receptę, a ich podawanie zawsze wymaga konsultacji z lekarzem medycyny rodzinnej.
Jakie preparaty na odporność dla dzieci?
Probiotyki na odporność
Czy probiotyki mogą wzmocnić i poprawić odporność u dziecka? Publikacje naukowe coraz częściej podkreślają ich pozytywny wpływ na odporność organizmu. Określone szczepy bakterii probiotycznych mogą nie tylko poprawić równowagę mikroflory jelitowej, ale również wesprzeć układ odpornościowy dziecka w walce z patogenami.
W kilku badaniach udowodniono wpływ zmniejszenia częstości infekcji zakażeń układu oddechowego czy przewodu pokarmowego podczas podawania probiotyków takich jak: Lactobacillus GG czy Lactobacillus rhamnous w grupie żłobkowiczów i przedszkolaków. Podobne wyniki wykazują szczepy Streptococcus salivarius w zapobieganiu infekcjom dróg oddechowych.
Witamina D na odporność
W wielu badaniach udowodniono rolę witaminy D3 w reakcjach immunologicznych organizmu. Podkreśla się także negatywny wpływ jej niedoboru na odporność człowieka. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi należy suplementować witaminę D3 już od narodzin dziecka, o czym możecie Państwo przeczytać w artykule: Witamina D3 – jak wpływa na funkcjonowanie organizmu?
Osłabiona odporność dziecka - kiedy należy się martwić?
Niedobory odpornościowe mogą wynikać z zaburzeń odporności swoistej i nieswoistej. Przyczynami mogą być nieprawidłowa liczba lub funkcja komórek czy przeciwciał.
Zaburzenia odporności należy podejrzewać w następujących sytuacjach:
- brak przyrostu masy ciała i zahamowanie wzrastania,
- występujące dwa razy lub więcej w ciągu roku ciężkie zakażenia,
- trwające dwa miesiące lub dłużej pomimo stosowania antybiotykoterapii,
- występujące dwa razy lub więcej w ciągu roku zapalenie płuc,
- występujące dwa razy lub więcej w ciągu roku zapalenie zatok,
- występujące cztery razy lub więcej w ciągu roku zakażenie ucha,
- powtarzające się głębokie ropnie skórne lub narządowe,
- przewlekająca się grzybica jamy ustnej i skóry,
- konieczność długotrwałej antybiotykoterapii dożylnej,
- występujące dwa razy lub więcej zakażenia tkanek miękkich, w tym posocznica,
- wywiad rodzinny wskazujący na pierwotne niedobory odporności.
Jeżeli powyższe punkty dotyczą Państwa dziecka, należy zgłosić się do lekarza w celu poszerzenia diagnostyki – Centrum medyczne Ursus W końcu nie ma nic ważniejszego niż zdrowie, a zwłaszcza zdrowie małych dzieci.
MILMEDICA Centrum Medyczne
polecane artykuły
Czym się różni otolaryngolog od laryngologa?
MILMEDICA Centrum Medyczne Wiele osób zastanawia się, czym różnią się otolaryngolog i laryngolog. Otolaryngolog to specjalista, który zajmuje się diagnozą i leczeniem schorzeń jamy ustnej,
Jak przygotować się na wizytę u laryngologa?
MILMEDICA Centrum Medyczne Wiele osób, które po raz pierwszy wybierają się na wizytę u laryngologa, stresuje się i nie wie, jak dobrze przygotować się do
Badanie HPV u mężczyzn – jak wygląda?
MILMEDICA Centrum Medyczne Wirus Brodawczaka Ludzkiego (wirus HPV) jest główną przyczyną występowania raka szyjki macicy u kobiet. Należy jednak wiedzieć, że wirus HPV występuje również
Czy warto zrobić USG przezciemiączkowe, a kiedy trzeba?
MILMEDICA Centrum Medyczne Zastanawiasz się, czy USG przezciemieniowe jest obligatoryjne? Jakie są wskazania do USG główki noworodka? USG przezciemiączkowe to badanie, które wykonywane jest u
Co wykrywa USG przezciemiączkowe?
MILMEDICA Centrum Medyczne Badanie USG przezciemiączkowe, zwane również przezciemieniowym to bezpieczne i nieinwazyjne badanie noworodków i niemowląt. Diagnostyka dzieci już w pierwszych dniach ich życia
Ile moczu potrzeba na badanie?
MILMEDICA Centrum Medyczne Ogólne badanie moczu to jedno z badań profilaktycznych, które każdy z nas powinien wykonywać regularnie. Lekarz skierował Cię na badanie moczu i
Bibliografia
Kościej A., Skotnicka-Graca U., Ozga I. Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol 2017; 98(2): 110-117.
Kuchar E. Zakażenia i układ odpornościowy u dzieci. Prakt Lek 2013, 91: 14.
Sochocka M., Błach-Olszewska Z. Mechanizmy wrodzonej odporności. Postepy Hig Med. Dosw. 2005; 59: 250-258.
Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W. Immunologia. Wydawnictwo Naukowe PWN 2002, Warszawa.
Nieman DC, Henson DA, Austin MD, Sha W. Upper respiratory tract infection is reduced in physically fit and active adults. Br J Sports Med 2011, 45, 987-992.
Harvard Health Publishing. Boosting your child’s immune system. https://www.health.harvard.edu/blog/boosting-your-childs-immune-system-202110122614 (dostęp on-line: październik 2023).
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Dieta dla niejadka. https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/dieta-dla-niejadka/ (dostęp on-line: październik 2023).
Carlsson E., Ludvigsson J., Huus K., Faresjö M. High physical activity in young children suggests positive effects by altering autoantigen-induced immune activity. Scand J Med Sci Sports 2016; 26(4): 441-50.