MILMEDICA Centrum Medyczne

Kwas foliowy – za co odpowiada w organizmie?

Kwas foliowy kojarzy nam się głównie z kobietami planującymi ciążę. Znaczenie kwasu foliowego dla człowieka jest jednak o wiele szersze, a substancja ta pełni kluczową rolę w organizmie nie tylko u kobiet w okresie ciąży i laktacji. Niedobory kwasu foliowego mogą mieć poważne skutki uboczne dla naszego organizmu.

Czytaj również: Witamina D3 – jak wpływa na funkcjonowanie organizmu?

Co to jest kwas foliowy?

Kwas foliowy jest potoczną nazwą grupy związków, którą określa się mianem folianów. Kwas foliowy jest potrzebny każdej komórce ciała, od poczęcia do późnej starości. W praktyce nie jest to jeden związek chemiczny, ale cała grupa obejmująca około 20 pochodnych pteryny.

Kwas foliowy zaliczany jest do witamin z grupy B i nazywany inaczej witaminą B9, rzadziej witaminą B11. Można go spotkać również pod nazwą witaminy M czy folacyny. Witamina B9 jest witaminą rozpuszczalną w wodzie.

Właściwości kwasu foliowego – rola i znaczenie witaminy B9 w organizmie

Substancja te pełni szereg istotnych funkcji w naszym organizmie. Interakcje kwasu foliowego z witaminą B12 odgrywają podstawową rolę w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. Jakie jeszcze posiada kwas foliowy właściwości i funkcje?

Jaki jest wpływ kwasu foliowego na nasz organizm?

synteza DNA – kwas foliowy pomaga w produkcji i naprawie DNA, stanowi istotny składnik podczas procesów replikacji i podziału komórek;
produkcja czerwonych krwinek – witamina B9 jest niezbędna do produkcji erytrocytów (czerwonych krwinek). Brak tej witaminy może prowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, charakteryzującej się powstawaniem dużych, niedojrzałych krwinek;
wspomaganie układu nerwowego – kwas foliowy ważny jest również w przebiegu produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, wpływając na funkcjonowanie układu nerwowego. Niedobór witaminy B9 może powodować problemy z koncentracją, depresję i zaburzenia nastroju;
zdrowie serca – witamina M pomaga w regulacji poziomu homocysteiny, aminokwasu, który w nadmiarze może prowadzić do chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca i zawał serca;
rozwój płodu – folacyna jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju płodu, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. Dostateczne spożycie przez kobietę w ciąży kwasu foliowego może zapobiec wadom cewy nerwowej u dziecka;
ochrona DNA przed uszkodzeniami – witamina B11 działa jako przeciwutleniacz, pomagając chronić DNA przed uszkodzeniami i utrzymując jego integralność;
produkcja i metabolizm aminokwasów – folacyna jest również zaangażowana w procesy produkcji i metabolizmu niektórych aminokwasów, które są niezbędne do wzrostu, rozwoju i funkcjonowania organizmu.

Inne korzyści zdrowotne kwasu foliowego

Suplementacja kwasem foliowym:

poprawia kontrolę poziomu cukru we krwi oraz zmniejsza insulinooporność,
zwiększa wskaźnik urodzeń metodą in vitro oraz poprawia jakość komórek jajowych,
zmniejsza markery stanu zapalnego, w tym CRP, między innymi u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) i dzieci z padaczką,
zmniejsza częstość występowania niepożądanych działań leków, np. metotreksatu.

Kwasy foliowe – rodzaje i różnice

Czy istnieją różne kwasy foliowe? Wyodrębniamy kilka form kwasu foliowego, z których każda jest ważna dla zdrowia i wykorzystywana przez organizm.

Podstawową postacią jest folian, który jest naturalną formą kwasu foliowego. Foliany mają swoje źródła w pożywieniu, dlatego tak ważna jest zbilansowana dieta. Występują również w suplementach diety.

Źródła witaminy B9 – Jakie są naturalne źródła kwasu foliowego?

Foliany w niewielkiej ilości są wytwarzane przez mikrobiotę jelitową, jednak to spożywane pokarmy są głównym źródłem kwasu foliowego.

W czym jest kwas foliowy w największej ilości?

warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, boćwina, sałata),
chude mięso (indyk, kurczak, wieprzowina, wołowina),
owoce (pomarańcze, banany, awokado),
orzechy i nasiona (migdały, orzechy włoskie, nasiona słonecznika),
chude produkty mleczne (mleko, jogurt, ser),
drożdże.

Folian to substancja bardzo wrażliwa na działanie czynników zewnętrznych. Nadmierna ekspozycja na światło czy zbyt wysoka obróbka termiczna obniżają jego zawartość w produktach spożywczych. Gotowanie warzyw może zredukować ilość folianów nawet o 40-70%, dlatego zalecane jest ich spożywanie głównie na surowo.

Postacie kwasu foliowego

Możemy wyodrębnić kwas foliowy zwykły oraz kwas foliowy w aktywnej postaci. Kwas foliowy syntetyczny jest to forma kwasu foliowego otrzymywana w laboratorium. Zastosowanie kwasu foliowego w tej postaci widzimy w suplementach diety i wzbogacanych produktach spożywczych.

Kwas metylofolinowy to aktywna forma kwasu foliowego, która jest dobrze przyswajalna przez organizm. W przeciwieństwie do tradycyjnego kwasu foliowego, który musi być przekształcony przez organizm na aktywną postać 5-MTHF, kwas metylofolinowy występuje już w tej aktywnej formie i może być bezpośrednio wykorzystywany.

Kwas foliowy metylowany

Aby pełnić swoją funkcję, kwas foliowy przekształcany jest do aktywnej formy poprzez proces metylacji. Za tę przemianę odpowiedzialny jest enzym – reduktaza metylenotetrahydrofolianowa. W wyniku tej przemiany powstaje kwas 5-metyltetrahydrofoliowy (5-MTHF), następnie metylofolian transportowany jest do mózgu, gdzie zwiększa produkcję serotoniny, dopaminy i noradrenaliny.

Funkcje kwasu metylowanego (5-MTHF) to:

odpowiedzialność za prawidłowy przebieg metylacji,
uczestnictwo w syntezie DNA lub RNA,
przekształcanie homocysteiny do metioniny,
redukowanie stresu w zestawieniu z witaminą B12 i biotyną.

Przyczyny niedoboru kwasu foliowego

Do najczęstszych przyczyn niedoboru tytułowego związku zaliczamy:

niewłaściwą dietę,
choroby przewodu pokarmowego, zwłaszcza żołądka i jelit,
nadmierne spożycie alkoholu,
przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych,
dializy,
większe niż standardowe zapotrzebowanie organizmu na tę substancję podczas ciąży i karmienia piersią.

Objawy i skutki niedoboru w organizmie kwasu foliowego

Objawy i skutki niedoboru witaminy B9 mogą być różne, a jedną z najczęstszych konsekwencji jest niedokrwistość z niedoboru owego związku z grupy witamin B.

Niedobór kwasu foliowego – objawy

Niektóre objawy niedoboru witaminy B9 są dostrzegalne gołym okiem. Mogą to być na przykład:

mrowienie i drętwienie kończyn,
zaburzenia wzroku i mowy,
przebarwienia na paznokciach,
bóle głowy,
skrócenie oddechu i kołatania serca.

Niedobór kwasu foliowego – objawy neurologiczne

Ogromny jest również wpływ kwasu foliowego na układ nerwowy. Do objawów neurologicznych można zaliczyć:

problemy z pamięcią i koncentracją,
złe samopoczucie i zaburzenia nastroju,
znużenie i drażliwość,
nadmierne zmęczenie,
problemy ze stabilnością chodu.

Kwas foliowy – skutki niedoboru

Lekceważenie objawów świadczących o niedoborze tytułowej substancji może prowadzić do przykrych konsekwencji.

Najczęstsze skutki niedoboru kwasu foliowego to:

niedokrwistość megaloblastyczna (niedokrwistość z niedoboru witaminy B9),
zaburzenia płodności,
problemy z układem pokarmowym i układem krążenia,
osteoporoza,
miażdżyca wynikająca z podwyższonego poziomu homocysteiny,
nawracające stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej.

Dawkowanie kwasu foliowego – ile powinniśmy przyjmować kwasu foliowego dziennie?

Zalecane dawkowanie kwasu foliowego dla osób dorosłych wynosi 400 mikrogramów (μg). Należy pamiętać, że suplementację kwasem foliowym zawsze warto omówić z lekarzem przed jej rozpoczęciem.

Normy kwasu foliowego

Ze względu na płeć i wiek normy referencyjne mogą się od siebie różnić. Wpływ na normy kwasu foliowego może mieć również laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Najczęściej spotykane normy to: 1,8-9,0 nanogramów na mililitr (ng/ml) lub 3,1-17,5 ng/ml. Należy pamiętać, że poziom kwasu foliowego w surowicy w okresie ciąży nie powinien być mniejszy niż 5 ng/ml.

W jakich ilościach przyjmować w ciąży kwas foliowy?

U kobiet w ciąży i karmiących piersią zalecana dawka może być wyższa, wynosząca 600-800 μg kwasu foliowego dziennie. Dawki mogą się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb i zaleceń lekarza.

Zastosowanie kwasu foliowego a pora dnia

Witaminę B9 można przyjmować o dowolnej porze dnia, jednak zaleca się, aby stosować ją zgodnie z zaleceniami lekarza lub opisem na opakowaniu suplementu diety. Nie ma jednak określonej specyficznej pory dnia, w której zaleca się suplementację kwasu foliowego.

Suplementacja kwasem foliowym – czy można przedawkować kwas foliowy?

Kwas foliowy to związek rozpuszczalny w wodzie, w związku z tym wydalanie kwasu foliowego, występującego w nadmiarze, odbywa się wraz z moczem. Długoterminowe przekraczanie zalecanej dziennej dawki może prowadzić do maskowania niedoboru witaminy B12, który może nieść za sobą poważne konsekwencje, więc warto uważać na to, by suplementacja przebiegała w ilościach najlepiej nieprzekraczających zalecanej dawki.

Kiedy sprawdzić kwas foliowy? Kto powinien udać się na badanie poziomu kwasu foliowego?

Badanie kwasu foliowego jest wykonywane niemal wyłącznie na zalecenie lekarza, gdy istnieje podejrzenie jego niedoboru oraz gdy następuje podejrzenie niedokrwistości z niedoboru witaminy B9, co może być przyczyną anemii megaloblastycznej. Centrum Medyczne Ursus oferuje badania z zakresu dietetyki, w tym również badanie kwasu foliowego. Zapraszamy do skorzystania z naszych usługi- dietetyka Ursus.

Kwas foliowy – cena badania

Jeśli chodzi o poziom w naszym organizmie kwasu foliowego, to określamy jest on poprzez przeprowadzenie testu laboratoryjnego. Wykonuje się go przy użyciu próbki krwi, którą pobiera się z żyły. Na pobranie należy zgłosić się na czczo (około 6-8 godzin od ostatniego posiłku). Cena za badanie kwasu foliowego waha się w przedziale 30-70 zł.

Zapraszamy do skorzystania z naszych usług. Poradnia dietetyczna Ursus jest czynna dla Ciebie 7 dni w tygodniu.

MILMEDICA Centrum Medyczne

polecane artykuły

AKTUALNOŚCI

Ile moczu potrzeba na badanie?

MILMEDICA Centrum Medyczne Ogólne badanie moczu to jedno z badań profilaktycznych, które każdy z nas powinien wykonywać regularnie. Lekarz skierował Cię na badanie moczu i

Kontynuuj czytanie

lek. Milena Osińska 2024-08-29

DIETETYKA

Cukrzyca typu 1 bez insuliny

MILMEDICA Centrum Medyczne Początek zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci przypada zwykle między 10 a 14 rokiem życia. To najczęściej spotykana metaboliczna choroba u

Kontynuuj czytanie