Wady wymowy u dzieci – przyczyny, leczenie

Wielu z Was zadaje sobie teraz pewnie pytania – jakie mogą być wady wymowy? Jakie są najczęstsze wady wymowy dzieci w wieku przedszkolnym? Poniżej omówię najczęściej spotykane zaburzenia wymowy.

Seplenienie (sygmatyzm)

Nieprawidłowa realizacja głosek trzech szeregów:

• syczącego: c, dz, s, z;
• ciszącego: ć, dź, ś, ź;
• szumiącego: cz, dż, sz, rz.

Jednym z najczęściej diagnozowanych jest seplenienie międzyzębowe. Język w czasie artykulacji wysuwa się między zęby, co uznawane jest za wadliwą realizację głosek trzech wyżej wymienionych szeregów. Logopeda w trakcie diagnozy bardzo często rozpoznaje także wadliwie realizowane głoski przedniojęzykowo–zębowe: t, d, n oraz l.

Co istotne – seplenienie nigdy nie jest normą rozwojową i zawsze powinno podlegać terapii!

Rotacyzm (reranie) – wady wymowy /r/

Rotacyzm, to nic innego jak nieprawidłowa wymowa głoski r. R to głoska trudna i wyjątkowa – by wybrzmiała prawidłowo, wymaga wprowadzenia języka w stan wibracji. Przednia część języka powinna dotykać wałka dziąsłowego za górnymi zębami i… chwilę drgać (w praktyce czubek języka jeden lub dwa razy uderza o wałek dziąsłowy).

Najwcześniej głoskę tę opanowują czterolatki, czasem jednak dopiero w 6. roku życia głoska r pojawia się w słowniku dziecka. W przypadku wymowy głoski r za normę rozwojową (do 6. roku życia) uważa się zastępowanie „r”, głoskami łatwiejszymi – najczęściej głoską l, ale także np. głoskami v czy d. Jeśli obserwowane są postępy, logopeda taki stan możne uznać za przejściowy i niewymagający terapii.

Najbardziej niepokojące i zwykle wymagające terapii są wszelkie deformacje głoski „R” (rotacyzm właściwy). Chodzi o zamianę prawidłowo brzmiącego r, na inny dźwięk np. r francuskie lub gardłowe, w trakcie wymawiania których wibracja występuje w niewłaściwym miejscu, np. na tylnej ścianie gardła. Rzadziej diagnozowane są między innymi:

• rotacyzm policzkowy – drgają policzki,
• rotacyzm wargowy – drgania spowodowane są przez zbliżanie warg do siekaczy górnych lub dolnych
• reranie podniebienne – drganie wywołuje wibracja tylnej części języka po zbliżeniu do podniebienia miękkiego.

Lambdacyzm (lelanie)

Wada wymowy polegająca na niewłaściwej wymowie głoski l. W ramach lambdacyzmu właściwego (a zatem gdy mowa o deformacji głoski), ze względu na miejsce realizacji wadliwego dźwięku najczęściej stwierdzany jest typ międzyzębowy – język w trakcie artykulacji głoski l wysuwa się w przód, między zęby.

Wada wymowy głoski l zwykle bywa sprzężona z innymi wadami – nieprawidłową realizacją głoski r czy seplenieniem.

Kappacyzm, gammacyzm, hittacyzm

Wady wymowy związane z wymową trzech głosek tylnojęzykowych: k, g, h. Najczęściej wady te występują łącznie. W czasie artykulacji tych głosek pracuje bowiem ta sama część języka – tylna.

Głoska k zwykle zastępowana jest głoskami t lub p. Zamiast kotka mamy totka. Nieprawidłowa realizacja głoski g wiąże się zwykle z zastępowaniem jej przez głoskę d. Zamiast głowy mamy dłowę. Głoska h zwykle zastępowana jest głoską f. Zamiast chusteczki mamy fusteczkę.

Mowa bezdźwięczna

Dotyczy nieprawidłowego wypowiadania tych głosek (dźwięcznych), które mają swoje bezdźwięczne odpowiedniki: W, Z, Ż, Ź, DZ, DŻ, DŹ, B, D, G. Na przykład głoska w wymawiana jest jak f, z jak s, d jak t itp.

To bardzo specyficzny rodzaj dyslalii – podczas artykulacji głosek dźwięcznych pracują fałdy głosowe, w przeciwieństwie do artykulacji tych bezdźwięcznych – fałdy wówczas pozostają w spoczynku, nie stykają się.

Inne rodzaje zaburzeń i wad wymowy występujące u dzieci

Oczywiście to nie wszystkie rodzaje wad wymowy u dzieci. Spotykamy również między innymi:

1. rynolalię (nosowanie),
2. jąkanie,
3. betacyzm (nieprawidłowa wymowa głoski b).